بیماری زردی در نوزادان از بیماری‌‌هایی است که گاهی به طور جدی برای نوزاد و والدین دردسرساز میگردد. به طور کلی بیش از70 درصد نوزادان در روزهای اولیه تولد دچار زردی می‌‌شوند و معمولاً آمار زردی در نوزادانی زودرس حدود 80 درصد بیشتر است. زردی نوزادان به صورت بی رنگ یا زرد شدن پوست بدن و چشم‌‌ها شروع می شود که نتیجه افزایش میزان ماده زردرنگی به نام بیلی روبین در خون است و موجب جمع شدن این ماده زیر پوست نوزاد و زرد شدن آن میشود که اغلب این رنگ پریدگی و زردی نوزادان تا بالای قفسه سینه پیش می‌رود.
والدین گاهی فکر میکنند که نیازی بر درمان جدی و نگهداری نوزادی که دچار زردی شده در بیمارستان نیست و تصور میکنند که این بیماری به صورت خود به خودی درمان میشود. متأسفانه بعضی خانواده ها درباره زردی نوزادان اطلاعات کافی ندارند . اطلاع از جدی بودن و خطرات این عارضه نوزادان جلوی ابتلای نوزاد به بیماری های احتمالی حاد را که در اثر زردی نوزادان ایجاد می‌‌شوند خواهد گرفت.
دلایل زردی نوزادان
بیلی روبین حاصل تجزیه گلبولهای قرمز خون است. بیلی روبین توسط کبد از خون جمع شده و توسط مدفوع از بدن بیرون میآید. در دوران جنینی به خاطر کامل نشدن کبد این وظیفه برعهده کبد مادر خواهد بود که بیلی روبین را از خون او جمع آوری و دفع میکند ولی بعد از تولد کبد به مدت زمانی نیاز دارد تا برای مسئولیت های خود آماده شود در نتیجه در بعضی نوزادان رنگدانه بیلی روبین در خون جمع شده و در نتیجه پوست او زرد میشود.
بیماری زردی نوزادان بر دو نوع تقسیم میگردد:
زردی فیزیولوژیک نوزادان: که به آن زردی طبیعی نوزاد نیز گفته میشود که به معنای این نیست که نوزاد نیاز به درمان ندارد که در نوع زردی در نوزادان معمولاً روز دوم یا سوم تولد نوزاد آغاز و به تدریج شدت یافته و خود به خود در طول دو هفته آتی برطرف خواهد شد. زردی نوزادان در نوزادان نارس طی 7- 5 روز اول تولد به اوج خود رسیده و درمان آن دو ماه طول می کشد.
زردی پاتولوژیک نوزادان: در این نوع زردی نوزادان که بیماری شدت بیشتری دارد و اقدامات درمانی جدی و گسترده تری را می‌‌طلبد به عبارتی باید دید که علت زمینه‌‌های ابتلا به زردی نوزادان چه بوده و با بررسی‌‌های بیشتر بیماری‌‌های احتمالی همراه با زردی نوزادان تشخیص داده شود. به طور کلی در صورتی که نوزاد در24 ساعت ابتدایی تولدش دچار زردی نوزادان شود زردی او پاتولوژیک است و تیم پزشکی نوزاد باید در بیمارستان بررسی های لازم را انجام دهند.
علایم و درمان زردی نوزادان
زرد شدن پوست از قسمت صورت شروع شده و به تدریج به سمت پایین بدن حرکت میکند. زردی نوزادان معمولاً از ناحیه زبان و بعد از آن سفیدی چشم ها و پوست سر و صورت خود را نشان میدهد و به تناسب شدت زردی نوزادان نواحی پایین تر بدن را هم درگیر میکند به طوری که رسیدن زردی نوزادان به کمر و ران ها حاکی از شدت قابل توجه آن است و در صورتی که به ناحیه انگشتان پا برسد بسیار جدی تلقی می شود.
در آزمایش های اولیه که از طریق خون آزمایش شده نوزاد به دست میآید پزشک تشخیص میدهد که چه درمانی باید برای نوزاد در نظر گرفته شود . امکان دارد نوزاد تحت فتوتراپی یا تعویض خون قرار گیرد یا اینکه مجدداً بعد از چند ساعت آزمایش بیلی روبین خون را انجام دهد. چنانچه بعد از آزمایش و بررسی وضع ظاهر نوزاد شدت زردی نوزادان از حد مشخصی بیشتر شود پزشک برای نوزاد «فتوتراپی» را تجویز می کند و در صورتی که درجه زردی نوزادان خیلی بالا باشد باید با روش های مخصوص خون نوزاد را تعویض کرد. در تعیین میزان درجه فتوتراپی بر اساس سن نوزاد و شرایط نوزاد در نظر گرفته میشود . هرچقدر سن نوزاد کمتر باشد فتوتراپی با درجه کمتری تجویزشده و در مقابل با افزایش سن نوزاد احتمال دارد پزشک فتوتراپی با درجه بیشتری را پیشنهاد دهد چون آسیب پذیری کودک کمتر شده است. اگر سن نوازد کم و میزان بیلی روبین نخستین آزمایش او زیاد باشد فاصله زمانی آزمایش مجدد بیلی روبین کمتر میگردد. این فاصله زمانی بین 24 - 4 ساعت متغیر است.
زرد شدن پوست از قسمت صورت شروع شده و بتدریج به سمت پایین بدن حرکت می کند.
تأثیر لامپ مهتابی سفید بر زردی نوزادان
از سال‌ها گذشته شنیده‌ایم که اگر کودکی دچار زردی نوزادان شد با قرار دادن او زیر نور لامپ‌‌های فلورسنت می‌‌توان او را درمان کرد. درست است که نور درمانی یکی از راه های درمانی زردی نوزادان در نوزادان بحساب میآید اما استفاده از نور مهتابی هیچ پایه و اساس علمی‌نداشته و تأثیر چندانی در درمان زردی نوزادان ندارد بلکه نور فلورسنتی که به عنوان درمان این بیماری استفاده میشود طول موج‌‌های خاصی دارد که لامپ‌‌های مهتابی این طول موج و قدرت درمانی را ندارند. استفاده از نور خورشید هم به دلیل سوزاندن پوست لطیف نوزاد توصیه نمی‌‌شود.
عوامل خطر موثر در ابتلا به زردی نوزادان
نوزادانی که دچار یک یا چند عامل زیر باشند بیشتر در خطر ابتلا به زردی نوزادان قرار دارند:
- علایم کبودی روی بدن نوزاد در هنگام تولد.
- بی حالی در هنگام تولد.
- تولد زود هنگام نوزاد (نوزادان نارس) به طور معمول این کودکان بیشتر در خطر ابتلا به زردی نوزادان قرار دارند. اگر چنانچه کودکی پیش از هفته 38 بارداری به دنیا بیاید زایمان زودرس انجام گرفته و نوزاد نارس تلقی میشود . هرچه نوزاد زودتر از این موعد به دنیا بیاید نسبت به زردی نوزادان آسیب پذیرتر خواهد بود.
- به اندازه کافی شیر نخوردن.
- داشتن خواهر یا برادری که قبل از این دچار زردی نوزادان بوده است.
- بروز تب در نوزاد
- مبتلا به عفونت در حین تولد
در صورتی که سطح بیلی روبین نوزادی خیلی بالا رود می‌‌تواند موجب آسیب همیشگی به سلول های عصبی شود. به عبارتی سهل انگاری در درمان زردی نوزادان عوارضی جدی دارد ازجمله:
- فلج مغزی
- ناهنجاری‌های دندانی
- تشنج
- ایجاد بیش فعالی در کودکان
- ناشنوایی عصبی حسی
- کندذهنی
- اختلال در تعادل حرکتی
- تاخیر در تکلم
- و در بعضی مواقع حتی مرگ
زردی نوزادان ناشی از شیردهی
در صورتی که نوزاد شیر کافی نخورد امکان دارد به زردی نوزادان مبتلا شود چون کمبود مایعات بدن سبب جمع شدن بیلی روبین خواهد شد. بعضی از نوزادان شیر کافی می‌‌خورند و خوب وزن می‌‌گیرند ولی وجود ماده‌‌‌ای در شیر مادر سبب زردی نوزادان آن‌‌ها میشود. این ماده با اثرگذاری بر کبد نوزاد نمی‌گذارد جمع آوری بیلی روبین از خون به درستی انجام شود. این نوع زردی نوزادان معمولاً به همراه زردی نوزادان فیزیولوژیک رخ میدهد و ممکن است به مدت چند هفته یا چند ماه طول بکشد و عموماً بی خطر است.
منبع: موسسه پرستاری طنین